Wat is slaapwandelen?
Slaapwandelen, ook bekend als een parasomnie, is een slaapstoornis waarbij iemand activiteiten uitvoert tijdens de slaap zonder zich daarvan bewust te zijn.
Deze activiteiten variëren van eenvoudige handelingen, zoals rechtop in bed zitten, tot complexere gedragingen, zoals wandelen of zelfs autorijden. 😲
Dit fenomeen vindt meestal plaats tijdens de diepe slaapfase van de slaapcyclus en kan enkele seconden tot meerdere minuten duren.
In de meeste gevallen valt de persoon terug in slaap zonder enige herinnering aan het voorval.
💭 Wat is een slaapparasomnie?
Parasomnieën [1] zijn slaapstoornissen die abnormaal gedrag tijdens de slaapfasen omvatten.
Deze gedragingen kunnen voorkomen tijdens de REM-slaap, zoals slaapverlamming, of tijdens de niet-REM-slaap, zoals slaapwandelen en nachtelijke angsten.
💭 Komt slaapwandelen ook voor bij kinderen?
Slaapwandelen komt veel vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen, met een piek rond de leeftijd van 12 jaar. 👦
Geschat wordt dat 15% van de kinderen tussen 5 en 12 jaar [2] minstens één keer een slaapwandelepisode heeft gehad.
Dit betekent echter niet dat zij regelmatige slaapwandelaars zijn.
Hun slaapcyclus is nog in ontwikkeling en niet zo stabiel als die van tieners en volwassenen.
Als u merkt dat uw kind slaapwandelt, is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de slaapkamer en de rest van het huis veilig zijn.
Mensen die slaapwandelen – vooral kinderen – kunnen zichzelf (of anderen) onbedoeld verwonden.
💭 Kunnen baby's ook slaapwandelen?
Zoals eerder vermeld, omvat slaapwandelen niet alleen lopen tijdens de nacht.
Praten en rechtop zitten behoren ook tot dit fenomeen. 🗣️
Baby’s staan bekend om hun onrustige slaap, wat gemakkelijk kan worden aangezien voor slaapwandelen.
Kruipen, zitten en bewegen in de wieg is echter volledig normaal op deze leeftijd en heeft niets te maken met slaapwandelen. Het is simpelweg een onrustige slaap!
Als u zich toch zorgen maakt over het overmatige bewegen, is het raadzaam om dit met een kinderarts te bespreken.
Wat gebeurt er tijdens slaapwandelen?
Tijdens slaapwandelen blijven sommige mensen gewoon praten of zitten in bed, zonder echt op te staan.
Anderen lopen rond, voeren taken uit of verlaten zelfs hun huis. 🚶
Dit gedrag kan leiden tot onbedoelde verwondingen, omdat de acties die worden uitgevoerd – zoals autorijden of het bedienen van machines – gevaarlijk kunnen zijn.
Daarnaast lijden slaapwandelaars vaak aan slaaptekort, wat resulteert in vermoeidheid en prikkelbaarheid de volgende dag.
Veiligheidsmaatregelen voor slaapwandelaars
- Ramen en deuren vergrendelen;
- Trappen blokkeren en risicovolle objecten verwijderen;
- Meubels en planken stevig bevestigen;
- Gevaarlijke voorwerpen buiten bereik houden.
Oorzaken van slaapwandelen
Slaapwandelen kan worden veroorzaakt door verschillende externe prikkels of door genetische aanleg.
Hieronder bespreken we de meest voorkomende oorzaken van slaapwandelen. 👇
👨👩👧👦 Genetische aanleg binnen de familie
Genen zijn waarschijnlijk de meest voorkomende oorzaak van slaapwandelen.
Hoewel niet alle kinderen van ouders die slaapwandelen dit zelf ontwikkelen, tonen studies aan dat ongeveer 47% van de kinderen van slaapwandelende ouders [3] ook de stoornis erven.
😵💫 Slaaptekort en stress
Stress heeft een negatieve invloed op de slaapkwaliteit, ongeacht of het gaat om emotionele of fysieke stress.
Mensen die gedurende een langere periode gestrest zijn en geen diepe slaap bereiken, lopen een verhoogd risico op slaapwandelen, vooral als de stress ernstig is.
💊 Medicatie
Sommige medicijnen die slaapwandelen kunnen veroorzaken zijn onder andere hypnotica-sedativa, zoals benzodiazepinen, evenals bepaalde soorten antidepressiva en antipsychotica. 💊
Deze medicijnen kunnen de slaapfasen veranderen, met name door de diepe (niet-REM) slaap te beïnvloeden, wat het risico op complexe motorische activiteiten tijdens de slaap vergroot.
🍸 Alcoholgebruik en slaapwandelen
Overmatig alcoholgebruik in de avond kan slaapstoornissen verergeren.
Hoewel veel mensen merken dat ze sneller in slaap vallen na een glas wijn, is deze slaap vaak onrustig en worden ze vaker wakker. 🍷
Wanneer de diepe slaapfase wordt verstoord, kan dit slaapwandelen veroorzaken, vooral bij regelmatig alcoholgebruik.
📋 Andere oorzaken van slaapwandelen
Naast de bovengenoemde oorzaken zijn er andere gezondheidsproblemen die verband kunnen houden met slaapwandelen:
- Slaapapneu: een stoornis waarbij de ademhaling stopt tijdens de slaap;
- Rusteloze benen-syndroom: een neurologische aandoening waarbij de benen oncontroleerbaar bewegen;
- Gastro-oesofageale reflux: een aandoening waarbij maagzuur terugstroomt naar de slokdarm, wat ongemak en slaapproblemen veroorzaakt;
- Narcolepsie: een aandoening die leidt tot overmatige slaperigheid en plotselinge slaapaanvallen.
Symptomen van slaapwandelen
De episodes van slaapwandelen kunnen uiteenlopende acties omvatten, van eenvoudig tot complex, en duren meestal van enkele seconden tot meer dan een uur.
Tijdens deze episodes kan de slaapwandelaar het volgende doen:
- Lopen of zelfs rennen (vaak zonder specifiek doel);
- Ogen open hebben, maar met een lege of onscherpe blik;
- Beperkt spreken (eenvoudige antwoorden of onsamenhangende uitspraken);
- Alledaagse taken uitvoeren, zoals aankleden, eten of andere dagelijkse activiteiten;
- Seksuele activiteiten uitvoeren (sexsomnia);
- Op ongepaste plaatsen plassen, buiten het toilet.
Een klassiek symptoom van slaapwandelen en andere niet-REM-parasomnieën is dat de persoon zich na het ontwaken niets herinnert van de episode.
Behandeling van slaapwandelen
De behandeling van slaapwandelen kan sterk variëren afhankelijk van de specifieke situatie.
Voor kinderen is behandeling vaak niet nodig, aangezien dit probleem meestal vanzelf verdwijnt naarmate ze ouder worden.
In het algemeen is de gemakkelijkste manier om slaapwandelen onder controle te houden door de slaapgewoonten te verbeteren. 👇
Denk ook aan de volgende punten:
- Het juiste matras
- Het juiste kussen
- Een comfortabel bed
- Soms kunnen zelfs de juiste slaapaccessoires helpen
Er zijn echter enkele andere, specifiekere benaderingen die toegepast kunnen worden:
🧠 Cognitieve gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie omvat gespreksbehandeling die negatieve gedachten en associaties helpt loslaten.
Het doel is om mogelijk negatieve associaties met rust en slaap te doorbreken.
Cognitieve gedragstherapie is een geschikte benadering wanneer psychologische stress de belangrijkste oorzaak van slaapwandelen is.
🧘 Ontspanningstechnieken
Ontspanningstechnieken zijn gericht op het verminderen van stress en angst, factoren die slaapwandelen kunnen verergeren.
Hier zijn enkele veelgebruikte ontspanningstechnieken:
- Meditatie: Focus op het heden om stress en angst te verminderen, wat de slaapkwaliteit verbetert.
- Ademhalingstechnieke: Diepe ademhaling om het zenuwstelsel te kalmeren en ontspanning te bevorderen.
- Progressieve spierontspanning [5]: Het aanspannen en ontspannen van spiergroepen in een sequentie om zowel fysieke als mentale spanningen te verminderen.
- Geleide verbeelding [6]: Visualisatie van rustgevende scènes om de geest te kalmeren en in slaap te vallen.
- Yoga Nidra: Diepe ontspanningsoefeningen die de persoon door verschillende stadia van bewuste ontspanning leiden, waardoor de slaapkwaliteit verbetert.
💊 Medicamenteuze behandeling
Medicamenteuze behandeling wordt doorgaans als secundaire optie beschouwd, en is voorbehouden voor gevallen waarin andere maatregelen niet effectief zijn en de episodes een risico vormen voor de slaapwandelaar of anderen.
Deze behandeling omvat vaak benzodiazepinen en antidepressiva. In sommige gevallen kan het gebruik van melatonine worden overwogen om de slaapcycli te reguleren.
🩺 Behandeling van onderliggende ziekten
Zoals we hebben gezien, kan slaapwandelen het gevolg zijn van andere slaapstoornissen, zoals slaapapneu, het rusteloze benen syndroom of gastro-oesofageale reflux.
Als het onderliggende probleem wordt behandeld, is de kans groot dat de frequentie van slaapwandelen ook verbetert.
Eindoordelen
Het vinden van iemand in een slaapwandelingstoestand kan een verontrustende ervaring zijn, vooral als je niet weet hoe je de situatie moet aanpakken.
Het beste wat je kunt doen is de situatie observeren en aantekeningen maken over de context waarin de slaapstoornis zich voordoet. 💤
Op deze manier is het gemakkelijker om de oorzaak te achterhalen.
Het kan ook nuttig zijn om camera's te installeren om mogelijke gevaren te identificeren en te elimineren.
Als je als volwassene wordt getroffen, kun je hulp zoeken bij een specialist, zoals een neuroloog, en de slaapstoornis beheersen met verschillende therapieën of medicatie. 👩⚕️
Veelgestelde vragen
-
Kan je een slaapwandelaar wakker maken?
Het is niet aanbevolen om een slaapwandelaar wakker te maken, vooral omdat dit desoriëntatie of angst kan veroorzaken, wat kan leiden tot agressieve of verwarde reacties.
Slaapwandelaars, vooral in een diepe slaapfase, zijn zich vaak niet bewust van hun omgeving en kunnen schrikken als ze plotseling worden gewekt.
De beste aanpak is om de slaapwandelaar rustig terug naar bed te begeleiden zonder te proberen hem of haar wakker te maken.
Als het echter absoluut noodzakelijk is om een slaapwandelaar wakker te maken, bijvoorbeeld in een potentieel gevaarlijke situatie, doe dit dan voorzichtig en kalm. Spreek zachtjes en help de persoon zich langzaam te oriënteren.
-
Wat kan een slaapwandelaar doen?
Een slaapwandelaar kan verschillende activiteiten uitvoeren terwijl hij of zij slaapt, variërend van lopen, praten, eten tot complexere taken zoals autorijden of het hanteren van voorwerpen.
Deze handelingen vinden meestal plaats zonder dat de persoon zich later iets van het voorval herinnert.
-
Wat veroorzaakt slaapwandelen?
Slaapwandelen kan verschillende oorzaken hebben, waaronder genetische aanleg, slaapgebrek, stress en het gebruik van bepaalde medicijnen.
Ook slaapstoornissen zoals slaapapneu kunnen slaapwandelen uitlokken.
In het artikel leggen we elk van deze factoren verder in detail uit!
-
Wat zijn de soorten slaapwandelen?
Er zijn geen specifieke "soorten" slaapwandelen met duidelijke kenmerken.
De belangrijkste onderverdeling is tussen slaapwandelen bij kinderen en volwassenen. Beide groepen vertonen echter dezelfde fundamentele kenmerken: de persoon voert activiteiten uit tijdens een diepe slaap, zoals lopen of praten, zonder zich hiervan bewust te zijn of het zich later te herinneren.
Het onderscheid tussen kinderen en volwassenen heeft meer te maken met leeftijd. Bij kinderen stopt slaapwandelen vaak na verloop van tijd, terwijl het bij volwassenen, hoewel zeldzamer, vaker een specifiekere behandeling vereist.
-
Bronnen
- 1 Parasomnias - Neurologic Disorders - MSD Manual Professional Edition
- 2 Sleep Problems in Children - Children's Health Issues - MSD Manual Consumer Version
- 3 Pediatric Sleepwalking: Causes, Symptoms, and Treatments
- 4 Medication induced sleepwalking: A systematic review - PubMed
- 5 What is Jacobson’s Relaxation Technique?
- 6 Guided Imagery - Special Subjects - MSD Manual Consumer Version
Liever ons een e-mail sturen? Dat kan natuurlijk ook. Vul simpelweg ons contactformulier in.